Ngày 10 tháng 10 năm 2019 Viện Hàn lâm Thụy Điển đã công bố quyết định trao tặng giải thưởng Nobel Văn học năm 2018 cho Olga Tokarczuk. Vậy là sau Henryk Sienkiewicz, Wladyslaw Reymont, Czeslaw Milosz, Wislawa Szymborska, Ba Lan có thêm một nhà văn nữa đoạt giải Nobel Văn học. Giáo sư Per Wastberg, chủ tịch Ủy ban Nobel, trong buổi lễ trao giải đã tôn vinh Tokarczuk: “Chúng ta có nhà văn tầm cỡ thế giới, người miêu tả thế giới bằng phong cách đầy chất thơ và khác thường”.
Olga Tokarczuk được vinh danh “vì trí tưởng tượng dựa trên các quan sát tinh tế, kết hợp với sự say mê của bộ óc bách khoa, bà chỉ ra cho chúng ta thấy việc vượt qua các ranh giới như là một dạng của cuộc sống”. Ủy ban Nobel đánh giá: “Bà chưa bao giờ xem hiện thực là thứ gì đó ổn định và tồn tại vĩnh hằng. Bà viết các tiểu thuyết của mình trong sự va đập tột đỉnh giữa các nền văn hóa đối lập, giữa tự nhiên và văn hóa, lí trí và điên rồ, nam và nữ, gia đình và cô lập”. Trong lễ nhận giải bà nói: “Văn học được xây dựng trên tính nhạy cảm đối với mỗi sự sống khác biệt với chúng ta. Đó chính là hệ tâm lí cơ bản của tiểu thuyết. Nhờ công cụ tuyệt vời này, nhờ phương pháp truyền đạt thông tin hết sức tinh tế của con người, kinh nghiệm của chúng ta có cuộc hành trình qua thời gian và đến được với những người còn chưa ra đời, nhưng một lúc nào đó họ sẽ đọc cái mà chúng ta viết ra, kể về chính chúng ta và về thế giới của chúng ta”.
Olga Tokarczuk được vinh danh với hai tác phẩm nổi tiếng nhất trong sự nghiệp văn chương của bà là Bieguni, những người không ngừng chuyển động, xuất bản năm 2007 và Bộ sách lớn của Jakub, xuất bản năm 2014.
Trong tiểu thuyết phân mảnh Bieguni, những người không ngừng chuyển động – một thách thức mới cho người đọc vốn quen thể loại tiểu thuyết truyền thống – Tokarczuk tìm thấy cảm hứng từ những tấm bản đồ và góc nhìn từ trên cao, khiến vũ trụ thu nhỏ của bà trở thành tấm gương phản chiếu vũ trụ rộng lớn. Chúng ta có gì chung với các tín đồ cổ hủ của Chính thống giáo “Bieguni”, những kẻ chế ngự cái ác bằng chuyển động? Tên gọi bieguni, như tác giả giải thích, xuất phát từ các từ bieg (chạy) và ucieczka (chạy trốn). Trong chúng ta có bao nhiêu phần giống họ? Từ các cung điện xưa của vua một nước Hồi giáo nhỏ bé, qua các phòng trưng bày đồ cổ thế kỷ XVII, đến các nhà ga hiện đại ở sân bay, Olga Tokarczuk đưa độc giả vào cuộc hành trình hiếm thấy qua các địa điểm và thời gian khác nhau. Tác giả mời chúng ta cùng chế ngự thực tế mơ hồ, chắp vá, vứt bỏ những lối mòn quen thuộc. Bà thường được nhắc đến với giọng điệu huyền bí trong các tác phẩm của mình.
Chính trong tác phẩm này bà thổ lộ: “Trong những trang viết của tôi cuộc sống biến đổi thành những câu chuyện không đầy đủ, những lời nói mơ mộng, những chủ đề không rõ ràng, xuất hiện từ xa trong những viễn cảnh không bình thường và luôn di động hoặc trong những lát cắt ngang – và khó đưa ra được những kết luận nào đó về toàn bộ”.
Tác phẩm này không có biên giới – chuyện xảy ra trên toàn thế giới. Bà nói: “Văn học là phương cách an toàn nhất để vượt qua mọi ranh giới”.
Olga Tokarczuk đã mô tả thế giới quanh ta bằng phương pháp hết sức đặc biệt, thông minh và nhạy cảm. Bà đã dành ra ba năm để hoàn thành tác phẩm này. Bà kể rằng phần lớn các ghi chép được bà thực hiện trong các chuyến đi. “Song đây không phải là cuốn sách về du lịch. Trong đó không miêu tả di tích và địa điểm. Đó không phải là nhật ký du lịch và cũng không phải là phóng sự. Tôi chỉ muốn nhìn kỹ cái được gọi là du lịch, là chuyển dịch, là thay đổi chỗ. Điều đó có ý nghĩa gì? Nó mang lại cho chúng ta cái gì?” Bà viết trong phần giới thiệu cuốn sách xuất bản lần thứ nhất. Như bà nói “Viết tiểu thuyết đối với tôi là kể chuyện cổ tích cho chính bản thân mình ở tuổi trưởng thành. Giống như trẻ con vẫn làm trước khi chúng đi ngủ. Ngôn ngữ được dùng nằm giữa mơ và thực, vừa miêu tả vừa bịa đặt.”
ĐÁNH GIÁ VỀ TÁC PHẨM
“Chúng ta có nhà văn tầm cỡ thế giới, người miêu tả thế giới bằng phong cách đầy chất thơ và khác thường”. - Giáo sư Per Wastberg, Chủ tịch Ủy ban Nobel về văn học
“vì trí tưởng tượng dựa trên các quan sát tinh tế, kết hợp với sự say mê của bộ óc bách khoa, bà chỉ ra cho chúng ta thấy việc vượt qua các ranh giới như là một dạng của cuộc sống. Bà chưa bao giờ xem hiện thực là thứ gì đó ổn định và tồn tại vĩnh hằng.” - Ủy ban Nobel vinh danh Olga Tokarczuk
“Chắc chắn cuốn sách nên đọc trước tiên của Olga Tokarczuk là Bieguni, những người không ngừng chuyển động.” - Nhà phê bình văn học Janowska viết trong tạp chí Onet.kultura
“Bieguni, những người không ngừng chuyển động tràn đầy năng lượng, là cuốn sách tỏa sáng chói lọi, rất dí dỏm hài hước và hết sức cuốn hút”. - Lisa Appignanesi, Chủ tịch Hội đồng The Man Booker International Prize, đồng thời là Chủ tịch Hội Văn học Hoàng gia Anh
“Việc nữ nhà văn Ba Lan nhận được giải thưởng cao quý đó không làm tôi bất ngờ. Văn của Tokarczuk có tính chất phổ cập rộng rãi một cách khác thường – nó không gắn với bất kỳ địa điểm nào, đất nước nào hay dân tộc nào, nó nói đến con người ở mọi nơi trên thế giới. Tôi vô cùng vui mừng. Hơn nữa, rõ ràng là văn của bà cũng là biểu tượng của tự do, giá trị khiến người ta liên tưởng đến thành phố Gdansk, nơi hiện nay tôi sinh sống”. - Janusz Leon Wiśniewski, tác giả cuốn bestseller Cô đơn trên mạng
Tác giả Olga Tokarczuk sinh năm 1962 tại Sulechov, Lublin, Ba Lan; hiện sống tại Vrotslav, Ba Lan.
Bà là nhà văn, nhà phê bình văn học, nhà thơ, tác giả kịch bản sân khấu và điện ảnh.
Giải thưởng Nobel Văn học năm 2018 – Bieguni, những người không ngừng chuyển động, xuất bản năm 2007 và Bộ sách lớn của Jakub, xuất bản năm 2014.
Năm 1979 truyện ngắn đầu tay của bà được đăng tải trên tạp chí Thanh niên, năm 1989 những bài thơ đầu tay được in trong các tạp chí Radar và Đời sống văn học. Tiểu thuyết đầu tay của bà xuất bản năm 1993 và từ đó đến nay hầu như năm nào cũng có tác phẩm ra mắt độc giả.
Olga Tokarczuk là một trong những nhà văn được đánh giá cao trên thế giới và là nhà văn nhận được nhiều giải thưởng ở trong nước và nước ngoài trong những năm gần đây. Cho đến tháng 10 năm 2019 sách của bà đã được dịch ra 37 thứ tiếng.
Dịch giả Nguyễn Văn Thái sinh năm 1945 tại Thái Nguyên.
Quê quán: Nội Duệ, Tiên Du, Bắc Ninh.
Tiến sĩ khoa học ngành Trắc địa và Bản đồ.
Hiện sống ở Varsava, Ba Lan.
Giải thưởng dịch thuật của Hội Nhà văn Việt Nam năm 2013 (Nông dân – Wladyslaw Reymont).
Các tác phẩm đã dịch:
Chàng Tadeush, Adam Mickiewicz, NXB Hội Nhà văn, 2008.
Hania tình yêu của tôi, nỗi buồn của tôi, NXB Kim Đồng, 2010.
Kì nghỉ hè với nhà văn, Andrzej Grabowski, NXB Kim Đồng, 2011.
Nông dân, Wladyslaw Reymont, NXB Lao động, 2012.
Những truyện ngắn kinh điển Ba Lan (Orzeszkowa, Prus, Sienkiewicz, Żeromski, Konopnicka), NXB Kim Đồng, 2017.
Trên sa mạc và trong rừng thẳm, Henryk Sienkiewicz, NXB Kim Đồng, 2017.
