Tết Nguyên Đán không chỉ là dịp để người Việt đón một năm mới với hy vọng về sự an lành và thịnh vượng, mà còn là thời điểm quan trọng để tôn vinh tổ tiên và thể hiện lòng hiếu thảo. Một trong những tục lệ đặc trưng của ngày Tết mà người Việt rất coi trọng chính là cúng rước ông bà về ăn Tết. Tục lệ này không chỉ phản ánh đức hiếu thảo, mà còn mang đậm ý nghĩa về sự gắn kết giữa thế hệ trước và thế hệ sau, giữa người sống và người đã khuất. Hãy cùng Fahasa tìm hiểu về tục lệ cúng rước ông bà về ăn Tết của người Việt Nam, những giá trị sâu sắc mà nó mang lại, cũng như những phong tục và nghi thức liên quan.
Ý nghĩa của tục lệ cúng rước ông bà ngày Tết
1. Chữ hiếu và thờ kính tổ tiên
Với người Việt Nam, chữ hiếu luôn là một trong những đức tính quan trọng hàng đầu, là thước đo phẩm chất của mỗi con người. Hiếu đạo không chỉ thể hiện qua những hành động chăm sóc, nuôi dưỡng ông bà, cha mẹ khi còn sống, mà còn qua việc thờ cúng tổ tiên khi họ đã khuất. Tục lệ thờ cúng tổ tiên không chỉ đơn giản là hành động tôn kính, mà còn là cách thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đối với những người đã sinh thành và dưỡng dục thế hệ sau.
Việc thờ cúng không chỉ có ý nghĩa về mặt tôn kính mà còn là một phần không thể thiếu trong giáo dục nhân cách, nhất là trong việc giáo dục sự hiếu thảo và giữ gìn nguồn cội. Chính vì vậy, dù gia đình có điều kiện hay không, mỗi gia đình người Việt đều dành một nơi trang trọng trong nhà để lập bàn thờ, thể hiện sự tôn kính tuyệt đối đối với tổ tiên.
Ngày xưa ở Nam Bộ, bàn thờ tổ tiên, ông bà còn được gọi là cái “giường thờ”. Đây là một chiếc giường mà ông bà thường dùng khi còn sống, với đầy đủ các vật dụng như ô trầu, điếu cày, cối… Mâm cúng được dọn lên “giường thờ” trong khi lư hương, đèn, chân đèn được đặt trên một bàn riêng gọi là “bàn nghi”. Theo thời gian, “giường thờ” đã được thay thế bằng “tủ thờ” hiện đại, đơn giản hơn nhưng vẫn giữ nguyên mục đích tôn thờ tổ tiên.
2. Quan niệm về linh hồn và sự kết nối với tổ tiên
Theo quan niệm của người Việt, linh hồn của tổ tiên, ông bà không bao giờ mất đi. Mặc dù thể xác đã qua đời, nhưng linh hồn vẫn tồn tại và có thể về phù hộ cho con cháu. Đó là lý do tại sao, hàng năm vào ngày giỗ của ông bà, các gia đình tổ chức lễ cúng để ghi nhớ công ơn của tổ tiên. Bên cạnh đó, vào những dịp quan trọng như đám cưới, đám hỏi hay khi con cháu đạt thành tựu, người ta cũng sẽ mời tổ tiên về chứng giám, thể hiện sự tôn trọng và sự kết nối giữa các thế hệ.
Ngày Tết, phong tục “rước ông bà” là một trong những nghi lễ đặc biệt trong truyền thống người Việt. Vào ngày 23 tháng Chạp, trước khi đón Tết, người dân Nam Bộ chuẩn bị tiễn ông Táo và tổ tiên về trời. Sau đó, đến ngày 29 tháng Chạp, khi công việc chuẩn bị đón Tết hoàn tất, gia đình sẽ thực hiện nghi lễ “rước ông bà” để mời tổ tiên về ăn Tết cùng con cháu.
Thời điểm cúng rước ông bà
- Đêm 29 tháng Chạp (Giao thừa): Đây là thời điểm gia đình chuẩn bị mâm cúng để tiễn biệt năm cũ và mời ông bà, tổ tiên về ăn Tết. Mâm cúng đêm giao thừa thường được bày biện trang trọng, bao gồm các món ăn tươi ngon, tượng trưng cho sự kính trọng và lời chúc tốt lành. Đặc biệt, vào đêm giao thừa, các gia đình còn đốt nhang, thắp đèn để mời ông bà tổ tiên về ăn Tết.
- Sáng Mùng 1 Tết: Sau khi rước ông bà về, vào sáng mùng 1, gia chủ lại dâng một mâm cúng trang trọng, mời ông bà cùng ăn cơm với con cháu. Đây là nghi thức quan trọng, thể hiện lòng thành kính và sự tiếp nối truyền thống.
Mâm cúng rước ông bà
Mâm cúng rước ông bà về ăn Tết thường được chuẩn bị rất chu đáo, tùy theo phong tục từng vùng miền, nhưng luôn có những món ăn truyền thống để thể hiện lòng thành kính. Một số món phổ biến trong mâm cúng rước ông bà bao gồm:
- Bánh Chưng/Bánh Tét: Đây là món ăn không thể thiếu trong mâm cúng Tết của người Việt. Bánh chưng tượng trưng cho đất, bánh tét tượng trưng cho trời, thể hiện sự kết hợp giữa âm dương. Món bánh này là biểu tượng của sự đoàn viên, hòa hợp.
- Gà luộc: Gà luộc là món ăn thể hiện sự tôn trọng và hiếu kính. Theo truyền thống, gà phải là gà trống, luộc nguyên con, tượng trưng cho sự trọn vẹn và đầy đủ.
- Xôi: Xôi gấc hoặc xôi đậu xanh là món ăn truyền thống không thể thiếu trong mâm cúng. Màu đỏ của xôi gấc tượng trưng cho sự may mắn, tài lộc.
- Canh măng hoặc canh rau củ: Đây là món ăn có ý nghĩa cầu mong sự phát triển và sức khỏe trong năm mới.
- Mâm ngũ quả: Mâm ngũ quả thường gồm 5 loại trái cây tượng trưng cho năm yếu tố: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ, thể hiện sự cân bằng và đầy đủ.
- Trầu cau: Trầu cau là món không thể thiếu trong các nghi lễ cúng của người Việt. Trầu cau biểu thị sự kết nối, đoàn kết, thể hiện sự yêu thương và kính trọng.
- Tiền âm phủ và vàng mã: Đây là các lễ vật mang ý nghĩa cúng dường cho tổ tiên và thần linh, cầu mong tài lộc và sự may mắn cho gia đình trong năm mới.
Ngoài các món ăn này, mâm cúng còn có thể có thêm các loại bánh kẹo, mứt, hoa tươi, hương, trà rượu, tất cả đều thể hiện lòng thành kính và sự cầu mong những điều tốt lành cho năm mới.
Cách cúng rước ông bà chuẩn 2025
- Cách 1: Vào buổi trưa ngày 29 tháng Chạp, gia chủ chuẩn bị mâm cỗ đầy đủ, trang trọng và tiến hành nghi lễ thắp hương, khấn vái. Trong lời khấn, gia chủ sẽ xưng danh, mời từng linh hồn tổ tiên về để cùng con cháu sum vầy, hưởng lộc, đón chào năm mới.
- Cách 2: Vào chiều ngày 29 tháng Chạp, cả gia đình cùng nhau đến thăm mộ tổ tiên, thực hiện việc dọn dẹp và tôn tạo lại khu mộ. Sau đó, thắp hương và khấn vái, thể hiện lòng thành kính mời ông bà tổ tiên về nhà ăn Tết cùng con cháu.
Sau khi hoàn tất các nghi thức cúng rước, gia đình quây quần bên mâm cơm tất niên ấm cúng, ngập tràn niềm vui và tiếng cười. Theo truyền thống, trong suốt ba ngày Tết Nguyên đán, tổ tiên sẽ luôn hiện diện trên bàn thờ gia tiên. Do đó, gia chủ cần duy trì việc thắp hương liên tục từ chiều 29 tháng Chạp cho đến khi thực hiện lễ cúng tiễn ông bà vào ngày mùng 3 Tết.
Lời kết
Tục lệ cúng rước ông bà về ăn Tết của người Việt không chỉ là một nghi thức truyền thống đầy ý nghĩa, mà còn là dịp để thể hiện lòng hiếu thảo, tưởng nhớ tổ tiên và duy trì sợi dây gắn kết giữa các thế hệ. Qua đó, mỗi gia đình không chỉ đón Tết mà còn đón nhận những giá trị văn hóa sâu sắc, giữ gìn những phong tục tốt đẹp từ bao đời. Những nghi thức này không chỉ mang đến sự ấm cúng trong những ngày đầu năm mới, mà còn giúp gia đình cảm nhận được sự hiện diện của tổ tiên trong từng khoảnh khắc sum vầy.
Fahasa chúc bạn cùng gia đình một năm mới an lành và hạnh phúc!
