Đọc sách không chỉ là một hoạt động giải trí, mà còn là cách để học hỏi, phát triển bản thân, và thấm nhuần những bài học giá trị từ kinh nghiệm của tác giả. Tuy nhiên, để thực sự tận dụng được những giá trị ấy, chúng ta cần tìm cách đưa kiến thức từ trang sách vào trí nhớ một cách hiệu quả. Trong đó, “ghi chú” là một phương pháp phổ biến. Nhưng liệu việc ghi chú chỉ đơn thuần là highlight, gạch chân, hay ghi chép nội dung?
Trong bài viết này, Fahasa sẽ cùng bạn khám phá những “cấp bậc” ghi chú – cùng những phương pháp mà các tác giả và những người đọc sách lâu năm thường áp dụng để biến ghi chú thành công cụ hữu ích.
Level 1: Đọc sách – Nền tảng cơ bản của mọi hành trình học hỏi
Đọc sách là bước đơn giản nhất, chỉ cần lướt qua từng câu chữ mà không kèm theo bất kỳ hoạt động ghi chú nào như highlight hay viết tay. Cách đọc này hoàn toàn phù hợp nếu bạn xem việc đọc là một hoạt động thư giãn, giải trí, đặc biệt khi đọc tiểu thuyết. Nó cho phép bạn hòa mình vào câu chuyện, kích thích trí tưởng tượng bay xa.
Tuy nhiên, nếu mục tiêu của bạn là khai thác triệt để giá trị từ sách, thì việc đọc đơn thuần chưa phải là cách đọc hiệu quả nhất. Điều này dễ dẫn đến “đọc sách thụ động”, thiếu đi sự tương tác, phản biện, và đặt câu hỏi – những yếu tố cần thiết để biến kiến thức thành của riêng mình.
Như Ryan Holiday từng nói: “Chúng ta đọc để lấy được nhiều thông tin giúp ta tốt hơn.”
Vậy làm thế nào để khai thác tối đa giá trị từ sách? Câu trả lời nằm ở Level 2 – Những bước tương tác đầu tiên. Hãy cùng khám phá!
Level 2: Highlight – Bạn có thể làm tốt hơn!
Highlight là một hoạt động quen thuộc và đơn giản trong việc đọc sách. Với một cây bút highlight, bạn có thể dễ dàng tô sáng những ý tưởng hay, hoặc đơn giản là gạch chân bằng bút thường. Đối với những người sử dụng Kindle hay đọc ebook, các ứng dụng hiện đại đã tích hợp sẵn chức năng highlight vô cùng tiện lợi.
Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất của việc highlight là…
Chúng ta không thực sự nhớ những gì đã được tô sáng! Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng highlight không hỗ trợ hiệu quả cho việc ghi nhớ. Thực tế, thói quen này chỉ tạo cảm giác rằng chúng ta đang ghi chú, trong khi các câu được highlight lại dễ dàng bị lãng quên. Sau khi hoàn thành việc đọc, chúng ta thường bỏ qua bước quan trọng nhất – xem lại những gì đã đánh dấu.
Dựa trên nghiên cứu của Nhà tâm lý người Đức Hermann Ebbinghaus, trí nhớ của chúng ta sẽ dần phai nhạt theo thời gian, trừ khi ta tương tác lại với thông tin. Đây chính là lý do highlight đơn thuần không đủ để lưu trữ thông tin lâu dài.
Nguồn hình: Ebbinghaus Forgetting Curve (Definition + Examples)
Level 3: Ghi chú ngay trên sách
Đây là một thói quen hữu ích được tác giả Ryan Holiday thường xuyên áp dụng. Tất cả những gì bạn cần là một cuốn sách và một cây bút để có thể highlight, ghi chú, hoặc ghi lại những suy nghĩ và cảm xúc của mình ngay tại đoạn đang đọc.
Ryan Holiday khuyến khích: “Bạn cần phải đặt mình vào cuộc tranh cãi và thảo luận với tác giả của mình.”
Mục tiêu của việc ghi chú này là biến những kiến thức quý giá của tác giả thành tài sản riêng của bạn, thông qua quá trình tương tác và phản biện. Ghi chú không cần phải phức tạp; đó có thể chỉ là cảm xúc “Hmm…” hoặc một nhận xét như “Ý này hay quá!”. Thói quen này là cách đơn giản và hiệu quả nhất để giúp người đọc ghi nhớ lâu hơn và hiểu sâu hơn.
Thú vị hơn, Ryan Holiday đã xây dựng một hệ thống ghi chú rất chi tiết và công phu. Tuy nhiên, bài viết này đã lược bớt và tối giản phương pháp đó để phù hợp hơn với nhịp sống bận rộn của chúng ta.
Bạn có thể tham khảo phương pháp ấy tại đây.
Level 4: Chuyển các ghi chú sang nơi khác
Sau khi hoàn thành cuốn sách, hãy dành vài phút để xem lại các ghi chú và highlight của mình, sau đó chuyển chúng sang một “nơi” khác. Nơi đó có thể là thẻ ghi chú (note card), sổ tay, hoặc tiện lợi nhất là ứng dụng ghi chú trên điện thoại.
Để tăng hiệu quả ghi nhớ, hãy áp dụng phương pháp Active Recall (Gợi nhớ chủ động), được đề cập trong bài viết “Cách đọc sách hiệu quả”. Cụ thể, sau khi đọc xong, bạn hãy đóng sách lại và viết (hoặc gõ) ra những gì mình nhớ vào nơi lưu trữ ghi chú. Tiếp theo, mở sách ra để xem lại các highlight, ghi chú, và bổ sung thêm.
Phương pháp này hoạt động nhờ vào việc giúp não bộ gợi lại thông tin một cách chủ động, sau đó củng cố bằng cách đọc lại nhanh các ghi chú. Nhờ vậy, khả năng ghi nhớ được cải thiện và kéo dài hơn.
Hãy tạo ngay một “tệp” ghi chú dành riêng cho từng cuốn sách, với tiêu đề là tên sách bạn đang đọc. Việc làm này không chỉ giúp tổ chức thông tin tốt hơn mà còn tạo thói quen ghi chú hiệu quả ngay từ hôm nay!
Phương pháp này hoạt động bằng cách giúp não bộ gợi lại thông tin một cách chủ động, sau đó củng cố bằng việc đọc lại nhanh các ghi chú, nhờ vậy khả năng ghi nhớ được cải thiện và kéo dài hơn. Để áp dụng hiệu quả, hãy tạo ngay một “tệp” dành riêng cho từng cuốn sách với tiêu đề là tên sách bạn đang đọc. Việc này không chỉ giúp bạn tổ chức thông tin tốt hơn mà còn xây dựng thói quen ghi chú hiệu quả ngay từ hôm nay!
Để xây dựng tệp ghi chú một cách khoa học hơn, bạn có thể tham khảo cuốn sách “Building A Second Brain – Thiết Lập Bộ Não Thứ Hai” của tác giả Tiago Forte
Level 5: Xem lại ghi chú mỗi khi rảnh
Sau khi đã tạo cho mình một tệp ghi chú riêng, hãy tận dụng những khoảng thời gian rảnh rỗi để xem lại những gì đã đọc. Thay vì lướt điện thoại, bạn có thể dành vài phút để ôn lại các ghi chú từ sách.
Những khoảng thời gian đó có thể là khi bạn đang ngồi trên xe buýt, chờ bạn bè, hoặc bất kỳ lúc nào rảnh tay, dù chỉ 5-10 phút. Thói quen nhỏ này, khi được duy trì đều đặn, sẽ mang lại những kết quả đáng kinh ngạc sau một thời gian.
Việc xem lại ghi chú không chỉ giúp thay thế các thói quen kém hiệu quả mà còn giúp bạn học hỏi và tích lũy kiến thức ở bất kỳ đâu, bất kỳ lúc nào!
Level 6: Tóm tắt hoặc viết cảm nhận về ý tưởng đã ghi chú
Nếu bạn muốn ghi nhớ sâu sắc và chắt lọc được tinh hoa từ cuốn sách, hãy thử một bí kíp quan trọng: tự viết lại những gì đã đọc. Đây là cách tuyệt vời để biến thông tin từ sách thành kiến thức của riêng bạn.
Sau khi hoàn thành một chương hoặc cả cuốn sách, hãy dành thời gian tóm tắt lại các ý tưởng chính từ ghi chú của mình. Điều quan trọng là tóm tắt “theo cách hiểu của bản thân,” thay vì sao chép nguyên văn. Việc này không chỉ giúp bạn thực sự tiếp thu thông tin mà còn rèn luyện khả năng diễn đạt và tư duy.
Cách thực hiện:
- Xem lại mục lục của cuốn sách.
- Với mỗi chương, viết một đoạn tóm tắt ngắn dựa trên trí nhớ và hiểu biết của bản thân.
- Sau khi hoàn tất, bạn sẽ có một bản tóm tắt súc tích, tiện lợi để xem lại bất cứ khi nào mà không cần mở lại sách.
Phương pháp này được tham khảo từ Ali Abdaal – tác giả cuốn sách Feel-Good Productivity: How to Do More of What Matters to You. Anh đã chứng minh rằng việc viết tóm tắt không chỉ giúp bạn ghi nhớ lâu hơn mà còn giúp tiết kiệm thời gian khi cần ôn lại kiến thức.
Hãy thử áp dụng ngay để việc đọc sách trở nên ý nghĩa và hiệu quả hơn!
Level 7: Biến ý tưởng thành hành động
Cuối cùng, để những kiến thức từ sách trở nên hữu ích, bạn hãy bắt đầu áp dụng những gì đã đọc ngay từ ý nhỏ nhất. Đọc xong một ý tưởng hay, bạn hãy dành thời gian nghiền ngẫm và ghi lại các hành động cụ thể mà bản thân có thể thực hiện dựa trên lời khuyên từ sách.
Quan trọng nhất chính là hành động! Hãy áp dụng ngay khi có thể, dù chỉ là một thay đổi nhỏ. Bởi chỉ khi đưa vào thực tế, những kiến thức ấy mới thực sự trở thành của bạn. Việc ứng dụng không chỉ giúp bạn nhớ lâu hơn mà còn giúp bạn biến các thông tin ấy trở nên thực tiễn và phù hợp với bản thân
Như câu ngạn ngữ Trung Hoa từng nói:
“Thời điểm tốt nhất để trồng một cái cây là 20 năm trước. Thời điểm tốt thứ nhì là ngay bây giờ.”
Hãy bắt đầu hành động ngay hôm nay để kiến thức từ sách trở thành những bước thay đổi thực sự trong cuộc sống của bạn!
Kết luận
Trên đây là những phương pháp ghi chú hiệu quả, không chỉ giúp bạn ghi nhớ tốt hơn mà còn biến hành trình đọc sách trở nên thú vị và tối ưu hơn. Hãy bắt đầu bằng cách chọn một phương pháp phù hợp nhất với bản thân để áp dụng ngay. Khi đã thấy hiệu quả, đừng ngại “nâng cấp” khả năng ghi chú của mình để khai thác tối đa giá trị từ mỗi cuốn sách.
Ngoài ra, đừng quên ghé thăm Fahasa.com để chọn cho mình những tựa sách yêu thích. Hãy áp dụng ngay các phương pháp ghi chú trên và trải nghiệm kết quả bất ngờ mà chúng mang lại. Chúc bạn có những giờ phút đọc sách thật ý nghĩa và bổ ích!
