Review sách Giải Trí Đến Chết: Lời tiên tri về thời đại “Show Business” và sự suy đồi tư duy

“Giải Trí Đến Chết” (Amusing Ourselves to Death: Public Discourse in the Age of Show Business), xuất bản năm 1985 bởi Neil Postman, là một tác phẩm kinh điển về truyền thông và văn hóa, đến nay vẫn giữ nguyên giá trị và thậm chí còn trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Cuốn sách không chỉ đơn thuần phân tích tác động của truyền hình lên xã hội Mỹ những năm 80 mà còn đưa ra những cảnh báo sâu sắc về nguy cơ suy đồi tư duy do sự thống trị của giải trí trong mọi lĩnh vực đời sống. Postman cho rằng, khi mọi thứ – từ chính trị, báo chí, giáo dục đến tôn giáo – đều bị biến thành một hình thức giải trí, xã hội sẽ dần đánh mất khả năng suy nghĩ sâu sắc và phê phán.

Đôi nét về tác giả Neil Postman

So sánh với “1984” và “Brave New World”: Hai viễn cảnh đáng sợ

Postman mở đầu cuốn sách bằng cách so sánh hai tác phẩm dystopian nổi tiếng: “1984” của George Orwell và “Brave New World” của Aldous Huxley. Trong khi Orwell lo ngại về một chính quyền toàn trị kiểm soát thông tin bằng bạo lực và đàn áp, Huxley lại cảnh báo về một xã hội bị xói mòn bởi những thú vui vô nghĩa, nơi con người tự nguyện từ bỏ tư duy và tự do để đổi lấy sự thoải mái và giải trí. Postman cho rằng, thực tế hiện đại giống với viễn cảnh của Huxley hơn: con người không bị áp bức bởi nỗi sợ hãi mà bị thao túng bởi những thứ họ yêu thích – những hình thức giải trí gây nghiện, làm xói mòn khả năng suy nghĩ độc lập.

Truyền hình – “Kẻ đầu độc” tư duy

Postman đặc biệt tập trung vào ảnh hưởng của truyền hình đối với đời sống xã hội và chính trị1. Ông chỉ ra rằng, truyền hình không chỉ truyền tải thông tin mà còn định hình cách con người tư duy. Nó biến mọi thứ thành một dạng giải trí, khiến cho tin tức trở nên rời rạc, vô nghĩa và không khuyến khích người xem suy nghĩ nghiêm túc. Cụm từ “Tiếp theo đây, là tin về…” trên các bản tin truyền hình chính là biểu hiện rõ nhất của việc này, khi nó tách biệt các sự kiện và ngăn cản khán giả suy ngẫm về chúng.

Lời cảnh báo vượt thời gian

Dù được viết cách đây gần 40 năm, “Giải Trí Đến Chết” vẫn còn nguyên giá trị và thậm chí còn trở nên cấp thiết hơn trong thời đại số. Sự bùng nổ của Internet, smartphone, mạng xã hội và các thuật toán gợi ý nội dung tinh vi đã khuếch đại sự truy cầu các kích thích tâm lý và dục vọng của con người. Các nền tảng như Facebook, YouTube, TikTok liên tục tối ưu hóa để giữ người dùng bị cuốn vào các nội dung dễ xem, dễ gây nghiện, làm suy yếu khả năng suy nghĩ độc lập. Như Postman đã cảnh báo, “Những thứ chúng ta yêu thích sẽ hủy hoại chúng ta”.

Phê bình và góc nhìn đa chiều

Mặc dù có ảnh hưởng lớn, “Giải Trí Đến Chết” cũng bị phê phán là có phần cực đoan và thiếu cái nhìn đa chiều. Postman tập trung vào mặt tiêu cực của truyền hình mà không nhắc nhiều đến những lợi ích mà nó mang lại. Ngoài ra, việc ông hoàn toàn đề cao truyền thông văn viết hơn các phương tiện khác có thể bị xem là bảo thủ. Tuy nhiên, những phê bình này không làm giảm đi giá trị của cuốn sách, mà chỉ cho thấy rằng cần phải có một cái nhìn cân bằng và đa chiều về tác động của truyền thông lên xã hội.

Giá trị vượt thời gian và tính cấp thiết trong thời đại số 

“Giải Trí Đến Chết” không chỉ là một phân tích về lịch sử truyền thông mà còn là một lời cảnh tỉnh về tương lai. Nó đặt ra những câu hỏi quan trọng về cách chúng ta tiêu thụ thông tin, cách chúng ta suy nghĩ và cách chúng ta xây dựng xã hội trong thời đại số. Cuốn sách này đặc biệt quan trọng đối với những ai quan tâm đến truyền thông, giáo dục, chính trị và tác động của công nghệ lên xã hội.

Lời kết 

“Giải Trí Đến Chết” là một cuốn sách kinh điển, một lời tiên tri đáng sợ về một xã hội bị thống trị bởi giải trí và đánh mất khả năng tư duy phản biện. Dù có những hạn chế nhất định, cuốn sách vẫn là một tài liệu quan trọng để hiểu về tác động của truyền thông lên xã hội và để tự vấn về cách chúng ta sử dụng công nghệ trong cuộc sống hàng ngày. Đọc “Giải Trí Đến Chết” là một cách để “nhìn nhận lại mình”, để nhận ra rằng, trong thời đại “show business” này, nguy cơ lớn nhất không phải là sự áp bức mà là sự tự nguyện đánh mất khả năng tư duy và ý chí.

Đừng quên ghé web/app Fahasa.com hoặc hệ thống nhà sách Fahasa trên toàn quốc để sở hữu ngay cuốn sách “Giải Trí Đến Chết” với giá tốt và nhiều ưu đãi hấp dẫn!