Hiếm có cuốn sách nào cuốn hút ngay từ trang đầu và níu giữ tâm trí người đọc đến tận cùng như Educated: A Memoir (tựa Việt: Được Học). Xuất bản năm 2018, tác phẩm đầu tay của Tara Westover là một bức chân dung chân thực, không khoan nhượng về hành trình lột xác của cô – từ một cô bé lớn lên trong sự cô lập đến một học giả sở hữu tấm bằng tiến sĩ từ Đại học Cambridge. Đây là câu chuyện về sự sinh tồn, hành trình tìm lại chính mình và sức mạnh cứu rỗi của giáo dục, được kể bằng một giọng văn sắc sảo, vừa truyền cảm hứng vừa khiến người đọc không khỏi trăn trở.
Từ khi ra mắt, Educated đã trở thành một hiện tượng văn học, chạm đến trái tim của cả độc giả lẫn giới phê bình. Nhưng điều gì ẩn chứa đằng sau sự tán dương ấy? Bài viết này của Fahasa sẽ đưa bạn bước vào thế giới của Westover để khám phá vì sao cuốn hồi ký này lại để lại dấu ấn sâu đậm đến vậy.
Giới thiệu tác giả Tara Westover
Tara Westover sinh năm 1986 tại Clifton, Idaho, là con út trong một gia đình Mormon khắt khe với bảy người con. Lớn lên bên lề xã hội, cô không có giấy khai sinh, không được đi học chính quy và cũng không được tiếp cận với y tế hiện đại. Cha mẹ cô – những người theo chủ nghĩa sinh tồn với niềm hoài nghi sâu sắc đối với các thể chế xã hội – đã định hình những năm tháng đầu đời của cô dưới bóng núi Buck’s Peak, nơi gia đình cô sinh sống giữa một bãi phế liệu hoang vu.
Thế nhưng, từ một xuất phát điểm tưởng chừng bất lợi, Westover đã tự mở lối đi cho mình. Không trải qua bất kỳ chương trình giáo dục chính thức nào cho đến năm 17 tuổi, cô đã tự học để thi đầu vào Đại học Brigham Young, và sau đó tiếp tục chinh phục những tấm bằng danh giá tại Cambridge và Harvard. Educated, cuốn sách đầu tay của cô, là lời tự thuật đầy sắc sảo và xúc động về hành trình đó, đồng thời đánh dấu sự xuất hiện của một tài năng văn chương đầy hứa hẹn.
Nội dung chính cuốn sách Educated: A Memoir
Educated là câu chuyện về hành trình trưởng thành đầy biến động của Tara Westover, một cô gái lớn lên trong một gia đình theo chủ nghĩa sinh tồn ở vùng nông thôn Idaho. Cha mẹ cô – những người phản đối chính phủ, y học hiện đại và giáo dục chính quy – đã nuôi dạy cô và sáu anh chị em trong sự cô lập hoàn toàn. Không đến trường, không hồ sơ khai sinh, Tara dành tuổi thơ lao động trong bãi phế liệu của gia đình, đối mặt với những tai nạn kinh hoàng và bạo lực gia đình, đặc biệt là từ người anh trai Shawn. Dưới bóng đè của một người cha cuồng tín, cô không chỉ chịu đựng sự kiểm soát về thể xác mà còn bị thao túng tinh thần.
Thế nhưng, khao khát tri thức đã đưa Tara đến một bước ngoặt lớn. Ở tuổi 17, cô tự học để vượt qua kỳ thi ACT và trở thành sinh viên của Đại học Brigham Young. Tại đây, cô lần đầu tiên đối diện với những lỗ hổng tri thức khổng lồ – như việc chưa từng nghe về Holocaust – nhưng cũng dần mở rộng nhận thức về lịch sử, triết học và khoa học. Niềm đam mê học vấn tiếp tục dẫn dắt cô đến Cambridge và Harvard, nơi cô hoàn thành bằng Tiến sĩ, nhưng đồng thời cũng đẩy cô vào xung đột ngày càng sâu sắc với gia đình.
Giáo dục mang lại cho Tara sự tự do, nhưng cũng buộc cô phải lựa chọn: tiếp tục duy trì mối quan hệ với gia đình hay tự giải phóng bản thân khỏi những xiềng xích của quá khứ. Cuối cùng, cô chấp nhận sự chia cắt đau đớn để giành lấy cuộc sống mà mình xứng đáng có. Educated không chỉ là một câu chuyện về tri thức, mà còn là hành trình tìm lại chính mình, là minh chứng cho sức mạnh của giáo dục trong việc phá vỡ rào cản và định hình lại số phận.
Cuộc sống tách biệt khỏi thế giới
Westover bắt đầu câu chuyện của mình tại vùng nông thôn Idaho, nơi cha mẹ cô—được ẩn danh dưới cái tên Gene và Faye—sống theo chủ nghĩa sinh tồn, bài trừ chính phủ, y học hiện đại và giáo dục chính quy. Bảy anh chị em nhà Westover lớn lên giữa bãi phế liệu của gia đình, ngày ngày lao động cực nhọc và chuẩn bị cho ngày tận thế theo thế giới quan khắc nghiệt của cha họ.
Những chương đầu của Educated khắc họa sống động tuổi thơ khác thường này. Ngòi bút của Westover sắc sảo và gợi hình, tái hiện cả vẻ đẹp hoang dã lẫn sự khắc nghiệt của môi trường cô sinh ra. Cô miêu tả chi tiết những tai nạn lao động kinh hoàng—các vết thương để lại sẹo vĩnh viễn trên cơ thể người thân—và áp lực tâm lý khi phải sống dưới sự kiểm soát của một người cha cuồng tín, luôn hoài nghi và ám ảnh về một thế giới đầy rẫy hiểm họa.
Thế nhưng, giữa những trang viết tràn ngập sự khắc nghiệt ấy, vẫn thấp thoáng một thứ tình cảm gắn bó kỳ lạ. Dù cuộc sống đầy rẫy tổn thương, Westover vẫn giữ trong mình lòng trung thành với gia đình, khiến quyết định rời bỏ tất cả để bước vào thế giới rộng lớn trở thành một lựa chọn vừa đau đớn vừa sâu sắc.
Tia sáng của tri thức
Điều khiến Educated khác biệt so với những hồi ký tuổi trưởng thành khác chính là hành trình khai sáng chậm rãi, đôi khi đầy đau đớn, của trí tuệ và sự tò mò. Lần đầu tiên Tara tiếp xúc với nền giáo dục chính quy là khi cô 17 tuổi – tự mình học toán và ngữ pháp đủ để vượt qua kỳ thi ACT và được nhận vào Đại học Brigham Young. Đây là một bước nhảy vọt đáng kinh ngạc, và Westover không né tránh việc mô tả những lỗ hổng kiến thức của mình – sự bối rối trước khái niệm về Holocaust, sự lạ lẫm với những quy tắc xã hội cơ bản – tất cả khiến cô trở thành một kẻ lạc lõng trong môi trường học thuật.
Tại BYU, rồi sau đó là Cambridge và Harvard, con đường học vấn của Tara vừa là chiếc phao cứu sinh, vừa là chiến trường nội tâm. Cô vật lộn với sự xung đột giữa thế giới quan mà cô được nuôi dưỡng và thế giới quan mà cô đang tự mình xây dựng. Các giáo sư và bạn bè mở ra trước mắt cô những chân trời mới về lịch sử, triết học và khoa học, nhưng mỗi sự thật cô tiếp nhận lại đẩy cô xa dần khỏi gia đình. Chính ở những trang viết này, ngòi bút của Westover tỏa sáng, nắm bắt trọn vẹn niềm hân hoan của tri thức xen lẫn nỗi day dứt và mất mát khi dần trưởng thành khỏi cội rễ xưa.
Dây oan gia đình và những lời dối trá chằng chéo
Tận sâu trong cốt lõi, Educated không chỉ là câu chuyện về giáo dục mà còn là một bản hùng ca về gia đình. Mối quan hệ giữa Tara với cha mẹ và anh chị em của cô vô cùng phức tạp, đan xen giữa tình yêu, lòng trung thành và đôi khi là bạo lực. Sự thất thường của người cha cùng với sự tiếp tay thầm lặng của người mẹ đã tạo nên một mái nhà đầy bất ổn, trong khi Shawn (một bút danh khác) – anh trai của Tara – lại trở thành một bóng đen ám ảnh. Những hành vi bạo hành của anh ta phủ một màn u ám lên tuổi thơ của Tara, khiến cô giằng xé giữa nỗi đau và tình cảm dành cho anh trai mình – một trong những mạch cảm xúc mãnh liệt nhất của cuốn hồi ký.
Westover không đơn thuần lên án gia đình mình – vì cô là một cây bút tinh tế hơn thế. Thay vào đó, cô vật lộn với bản chất con người của họ, với những khiếm khuyết và những hệ lụy lan rộng từ lựa chọn của họ. Khi Tara dần rời xa cả về địa lý lẫn tư tưởng, cô phải đối mặt với sự chống đối, thao túng tâm lý và thậm chí là sự ruồng bỏ từ chính những người cô từng nương tựa. Cao trào của căng thẳng này dẫn đến một rạn nứt đau lòng, buộc cô phải lựa chọn giữa bản sắc mà mình đã chật vật giành lấy và sợi dây ràng buộc không dễ gì dứt bỏ của gia đình.
Tara Westover – Bậc thầy của nghệ thuật hồi ký
Từ góc độ nghệ thuật viết, Educated là một kiệt tác. Giọng kể của Westover rõ ràng, thẳng thắn, dung hòa nhuần nhuyễn giữa lối kể chuyện sống động và chiều sâu nội tâm. Cô tránh xa sự giật gân, để chính những sự kiện, dù phi thường đến đâu, tự lên tiếng. Nhịp điệu của cuốn sách được sắp đặt có chủ ý, phản chiếu quá trình nhận thức dần hé mở của Tara, trong khi những suy tư về ký ức và sự thật mang đến một chiều sâu triết lý. Westover cũng thừa nhận tính chủ quan trong hồi ký của mình, nhấn mạnh rằng các anh chị em cô có thể nhớ lại mọi thứ theo cách khác, tạo cho cuốn sách một cảm giác chân thực và khiêm nhường.
Cấu trúc của cuốn hồi ký được chia thành ba phần – tuổi thơ, giáo dục và sự đối mặt – phản ánh chặng đường trưởng thành của Tara. Mỗi phần đều xây dựng và nối tiếp một cách chặt chẽ, tạo nên một hành trình vừa có vẻ tất yếu vừa ẩn chứa những bất ngờ. Và dù tác phẩm đề cập đến những chủ đề nặng nề như chấn thương tâm lý hay sự tẩy não, nó chưa bao giờ mang tính giáo điều. Westover không áp đặt quan điểm mà để độc giả tự rút ra kết luận, khiến Educated vừa sâu sắc, vừa lay động đến tận cùng.
Cảm nhận từ độc giả và giới phê bình
Kể từ khi ra mắt, Educated đã nhận được sự tán dương rộng rãi từ cả độc giả lẫn giới phê bình, dù không tránh khỏi những tranh cãi. Các nhà phê bình ca ngợi tài kể chuyện bậc thầy của Westover, trong đó The New York Times gọi đây là “một cuốn hồi ký không thể quên về một cô gái bị tước quyền đến trường, rời bỏ gia đình theo chủ nghĩa sinh tồn và cuối cùng giành được bằng Tiến sĩ.” Barack Obama và Bill Gates cũng công khai khen ngợi tác phẩm này, với Gates nhấn mạnh rằng cuốn sách thể hiện “một cách truyền cảm hứng về sức mạnh biến đổi của giáo dục.” Độc giả cũng đón nhận Educated nồng nhiệt, thường nhắc đến sự cộng hưởng cảm xúc mạnh mẽ cùng khả năng của Westover trong việc khiến hành trình phi thường của cô trở nên gần gũi. Các câu lạc bộ sách và diễn đàn trực tuyến tràn ngập những cuộc thảo luận về lòng dũng cảm của cô, những mối quan hệ gia đình phức tạp và hành trình tìm kiếm bản sắc – một cuộc đấu tranh phổ quát mà ai cũng có thể đồng cảm.
Tuy nhiên, không phải tất cả phản hồi đều tích cực. Một số nhà phê bình cho rằng cách Westover khắc họa gia đình mình quá thiên về cực đoan, có thể giản lược động cơ của họ hoặc biến họ thành những hình mẫu sáo rỗng. Một số khác đặt ra câu hỏi về tính đạo đức của việc phơi bày những xung đột cá nhân nhạy cảm, đặc biệt khi gia đình cô – bao gồm cha mẹ và một số anh chị em – công khai bác bỏ phiên bản sự kiện của cô, cáo buộc cô thổi phồng sự thật. Những ý kiến trái chiều này mở ra cuộc tranh luận rộng hơn về bản chất của hồi ký: đâu là ranh giới giữa sự thật cá nhân và ký ức tập thể? Dù gây tranh cãi, chính những phản ứng đối lập ấy càng khẳng định sức ảnh hưởng của Educated, củng cố vị thế của nó như một cột mốc văn hóa đáng nhớ.
Những trích dẫn ấn tượng trong cuốn sách
- “You can love someone and still choose to say goodbye to them.”
(Bạn có thể yêu một người nhưng vẫn lựa chọn rời xa họ.)
- “My life was narrated for me by others. Their voices were forceful, emphatic, absolute. It had never occurred to me that my voice might be as strong as theirs.”
(Cuộc đời tôi luôn được người khác kể thay. Giọng nói của họ mạnh mẽ, dứt khoát, tuyệt đối. Tôi chưa từng nghĩ rằng giọng nói của mình cũng có thể mạnh mẽ như thế.)
- “We are all of us more complicated than the roles we are assigned in the stories other people tell.”
(Chúng ta đều phức tạp hơn những vai trò mà người khác gán cho ta trong câu chuyện của họ.)
- “The past is beautiful because one never realizes an emotion at the time. It expands later, and thus we don’t have complete emotions about the present, only about the past.”
(Quá khứ trở nên đẹp đẽ vì ta không bao giờ nhận thức trọn vẹn một cảm xúc ngay trong khoảnh khắc nó xảy ra. Nó mở rộng về sau, và vì thế, ta không thể cảm nhận trọn vẹn hiện tại, mà chỉ có thể làm điều đó với quá khứ.)
- “Everything I had worked for, all my years of study, had been to purchase this one privilege: to see and experience more truths than those given to me by my father, and to use those truths to construct my own mind.”
(Mọi điều tôi nỗ lực, tất cả những năm tháng học tập, đều nhằm đạt được một đặc quyền duy nhất: nhìn thấy và trải nghiệm nhiều sự thật hơn những gì cha tôi truyền dạy, và sử dụng những sự thật đó để xây dựng tư duy của chính mình.)
- “First find out what you are capable of, then decide who you are.”
(Trước tiên, hãy khám phá xem bạn có khả năng gì, rồi hãy quyết định bạn là ai.)
- “Whom do you trust? Yourself or the people who were there when your memories were formed?”
(Bạn tin ai? Chính mình, hay những người có mặt khi ký ức của bạn được hình thành?)
Mua sách Educated: A Memoir ở đâu?
Bạn có thể dễ dàng tìm mua sách ngoại văn Educated: A Memoir (tựa Việt: Được Học) của tác giả Tara Westover với giá tốt cùng nhiều ưu đãi hấp dẫn trên web/app Fahasa.com hoặc hệ thống nhà sách Fahasa trên toàn quốc.
Lời kết
Educated: A Memoir không chỉ là câu chuyện về giáo dục mà còn là hành trình tìm lại chính mình, một minh chứng mạnh mẽ cho sức mạnh của tri thức trong việc phá vỡ rào cản và định hình số phận. Với giọng văn sắc sảo và chân thực, Tara Westover đã mang đến một tác phẩm lay động tâm hồn, khiến người đọc không ngừng suy ngẫm về ý nghĩa của gia đình, ký ức và sự tự do. Đây là cuốn sách không thể bỏ qua đối với bất kỳ ai tin vào khả năng thay đổi cuộc đời thông qua giáo dục.
Ghé blog Fahasa để xem thêm nhiều nội dung hấp dẫn khác!
. Xuất bản năm 2018, tác phẩm đầu tay của Tara Westover là một bức chân dung chân thực, không khoan nhượng về hành trình lột xác của cô – từ một cô bé lớn lên trong sự cô lập đến một học giả sở hữu tấm bằng tiến sĩ từ Đại học Cambridge.){kind=link}