Cách chơi cờ vua đơn giản cho người mới bắt đầu

Cờ vua là một trò chơi trí tuệ hấp dẫn, yêu cầu chiến lược, tư duy logic và khả năng dự đoán nước đi của đối thủ. Nếu bạn là người mới bắt đầu, trong bài viết này, Fahasa sẽ hướng dẫn bạn cách chơi cờ vua một cách đầy đủ, đơn giản và dễ hiểu.

Cờ vua là gì? 

Cờ vua là một trò chơi trí tuệ mang tính chiến lược cao, yêu cầu người chơi phải suy nghĩ trước khi di chuyển quân cờ. Trò chơi này dành cho hai người, mỗi bên sở hữu 16 quân cờ và lần lượt thực hiện các nước đi nhằm chiếu hết Vua đối thủ.

Lịch sử ra đời của cờ vua

Lịch sử cờ vua có nguồn gốc từ khoảng 1500 năm trước, bắt đầu từ Ấn Độ với trò chơi cổ gọi là “chaturanga”. Trò chơi này mô phỏng các quân đội với nhiều loại binh chủng khác nhau, phản ánh các chiến thuật quân sự. Chaturanga đã lan rộng ra khu vực Trung Đông và phát triển thành các biến thể khác trước khi hình thức cờ vua hiện đại xuất hiện ở Nam Âu vào nửa sau thế kỷ 15.

Vào thế kỷ 19, cờ vua trở thành một môn thể thao được tổ chức chính thức với việc thiết lập các quy tắc chuẩn hóa. Một trong những sự kiện quan trọng là việc phát triển kiểu dáng quân cờ hiện đại vào năm 1849 bởi Nathaniel Cooke, được công nhận bởi Howard Staunton, một kỳ thủ nổi tiếng thời bấy giờ. Ngày nay, cờ vua không chỉ được xem là một trò chơi mà còn là nghệ thuật và khoa học, thu hút hàng triệu người chơi trên toàn thế giới

Bàn cờ và cách sắp xếp các quân cờ

1. Bàn cờ

Bàn cờ vua là một bảng hình vuông được chia thành 64 ô (8 hàng và 8 cột), trong đó các ô được sắp xếp xen kẽ giữa hai màu sáng (thường là trắng) và tối (thường là đen). Mỗi người chơi sẽ có 16 quân cờ, bao gồm:

• 1 Vua
• 1 Hậu
• 2 Xe
• 2 Tượng
• 2 Mã
• 8 Tốt

2. Cách sắp xếp quân cờ

• Các quân được đặt ở hai hàng gần nhất với người chơi.
• Hàng đầu từ ngoài vào trong: Xe – Mã – Tượng – Hậu – Vua – Tượng – Mã – Xe.
• Hậu luôn đặt trên ô cùng màu với mình (Hậu trắng trên ô trắng, Hậu đen trên ô đen).
• Các quân Tốt xếp hàng thứ hai phía trước.

Các ký hiệu cơ bản cần nắm trong cờ vua

1. Ký hiệu đại số

Hệ thống ký hiệu đơn giản và phổ biến nhất trong cờ vua được gọi là Ký hiệu đại số. Theo cách này, mỗi ô trên bàn cờ được biểu thị bằng một ký tự chữ và một số.

Trong hình minh họa, quân vua trắng đang ở ô C3, trong khi vua đen nằm ở ô H5.

• Hàng số 1 là vị trí ban đầu của quân trắng, còn quân đen xuất phát từ hàng số 8.
• Các cột (hay còn gọi là dãy) được đánh dấu bằng các chữ cái từ A đến H, theo hướng từ trái sang phải đối với người chơi cầm quân trắng.

Ngoài ra, các quân cờ cũng có ký hiệu riêng bằng chữ viết hoa như sau:

• K (King) – Vua
• Q (Queen) – Hậu
• R (Rook) – Xe
• B (Bishop) – Tượng
• N (Knight) – Mã
• P (Pawn) – Quân tốt (Trong hệ ký hiệu Việt Nam, quân tốt thường không có ký hiệu riêng)

2. Một số ký tự đặc biệt mô tả nước đi

• x: bắt quân
• 0-0: nhập thành
• 0-0-0: nhập thành bên Hậu
• +: chiếu
• #: chiếu hết
• !: nước đi hay
• ?: nước đi tồi

Nhiều hơn là có thể dùng !s và ?s để nhấn mạnh.

Cách ghi chú các nước đi trong cờ vua

Để thực hiện nước đi, bạn cần ghi tên quân cờ cùng với ô mà bạn di chuyển nó đến. Nếu nước đi đó ăn quân đối thủ, bạn sẽ thêm ký hiệu “x” trước vị trí ô đích để thể hiện việc bắt quân.

Ví dụ, trong ván đấu này, quân trắng thực hiện nước đi MC3, đưa Mã đến ô C3. 

Để đáp trả, quân đen tiến tốt đến F5. 

Tiếp theo, quân trắng di chuyển E4, và quân đen bắt quân tốt với nước FxE4, trong đó “F” đại diện cho quân tốt ở cột F (vì quân tốt không có ký hiệu riêng). 

Quân trắng phản công bằng NxE4, khi đó Mã ăn quân tại E4. 

Toàn bộ phần còn lại của ván đấu được ghi chép như sau: 

NF6

NxF6

GxF6

QH5

Nguyên tắc di chuyển của các quân cờ

1. Quân Tốt

Quân Tốt di chuyển theo đường thẳng, bắt quân theo đường chéo.

• Mỗi lượt, quân tốt chỉ được tiến một ô, ngoại trừ nước đi đầu tiên có thể di chuyển hai ô.
• Khi tấn công, quân tốt chỉ có thể bắt quân theo đường chéo ở phía trước, không thể di chuyển hay ăn quân theo hướng ngược lại.
• Nếu có một quân cờ chắn ngay trước mặt, quân tốt không thể tiến lên hoặc bắt quân đó.

2. Quân Mã

Quân Mã di chuyển theo hình dạng chữ “L”, bao gồm hai ô theo một hướng, sau đó rẽ sang một ô theo phương vuông góc. Chính kiểu di chuyển độc đáo này giúp quân Mã tạo ra những nước đi bất ngờ, khiến đối thủ khó đoán trước. Đặc biệt, Mã là quân cờ duy nhất có thể nhảy qua các quân cờ khác, giúp nó linh hoạt trong nhiều tình huống chiến thuật.

3. Quân Tượng

Quân Tượng di chuyển theo đường chéo trên bàn cờ.

• Mỗi người chơi có hai quân Tượng: một quân đứng trên ô trắng và một quân trên ô đen.
• Quân Tượng chỉ di chuyển trên các ô cùng màu với vị trí ban đầu của nó trong suốt ván cờ.
• Nó có thể đi đến bất kỳ ô trống nào theo đường chéo hoặc bắt quân đối thủ nếu có một quân cờ chặn đường di chuyển.

4. Quân Xe

Quân Xe có khả năng di chuyển tiến, lùi hoặc sang ngang đến các ô còn trống, hoặc đến những ô mà đối thủ chiếm giữ để bắt quân. Tuy nhiên, quân Xe không thể vượt qua những quân cờ đang chiếm các ô đó.

5. Quân Hậu

Quân Hậu là tổ hợp của quân Tượng và quân Xe

• Quân Hậu có thể di chuyển linh hoạt theo cả phương đứng, ngang và chéo, chính vì vậy quân Hậu được coi là quân cờ mạnh nhất trong trò chơi cờ vua.
• Nguyên tắc bắt quân của quân Hậu tương tự như quân Xe và quân Tượng, đồng thời quân Hậu cũng không thể nhảy qua các quân cờ khác.

6. Quân Vua

Quân Vua có thể tiến di chuyển 1 ô theo mọi hướng trong mỗi lượt.

Quân Vua có thể di chuyển một ô trong mỗi lượt, tiến lùi theo phương đứng, phương ngang hoặc phương chéo. Khi quân Vua bị đe dọa bởi các quân cờ đối phương, điều này được gọi là ‘chiếu’. Người chơi cần hết sức cẩn trọng và nỗ lực di chuyển quân Vua để tránh bị chiếu, vì nếu quân Vua bị bắt, người chơi sẽ thua cuộc. Những nguyên tắc di chuyển cơ bản này có thể thay đổi trong một số tình huống đặc biệt, chẳng hạn như Nhập Thành gần hay Nhập Thành xa, mà chúng ta sẽ khám phá chi tiết hơn ở phần sau.”

Cách chơi cờ vua đơn giản 

Nguyên tắc quan trọng nhất trong cờ vua là bảo vệ quân Vua của mình và đồng thời tìm cách tấn công để bắt quân Vua của đối phương. Một ván cờ có thể kết thúc với các kết quả như Chiếu hết, Cờ hòa, Thua cuộc hoặc hết thời gian.

1. Chiếu hết

Mục tiêu của mỗi ván cờ là buộc đối phương vào thế Chiếu hết. Khi quân Vua bị chiếu và không còn cách nào để thoát, bạn có thể tuyên bố Chiếu hết. Có ba chiến lược mà kỳ thủ có thể áp dụng để đạt được Chiếu hết: 

• Thứ nhất, di chuyển quân Vua ra khỏi thế chiếu mà không cần Nhập Thành. 
• Thứ hai, tìm cách thoát khỏi vị trí bị chiếu bằng một nước đi hợp lệ khác. 
• Thứ ba, tấn công và bắt quân đối phương đang tấn công quân Vua.

2. Cờ hòa 

Cờ hòa xảy ra khi người chơi đến lượt đi không bị chiếu, nhưng không thể thực hiện một nước đi hợp lệ nào. Ngoài ra, cờ hòa còn có thể được yêu cầu nếu một thế cờ lặp lại ba lần (không nhất thiết liên tiếp) hoặc sau 50 lượt đi mà không có quân nào bị bắt. Thỉnh thoảng, các kỳ thủ cũng có thể đồng ý kết thúc ván cờ với kết quả hòa khi không muốn tiếp tục trận đấu.

Mục tiêu của mỗi kỳ thủ là tận dụng các quân cờ để chiến thắng hoặc giành cờ hòa để tránh thất bại. Tuy nhiên, những ván cờ thua lại chính là bài học quý giá, giúp mỗi người chơi trau dồi kinh nghiệm và cải thiện chiến thuật cho các trận đấu sau.

Luật chơi cờ vua

Như đã đề cập, để chơi cờ vua hiệu quả, bạn cần nắm vững một số quy tắc cơ bản. Điều này sẽ giúp bạn thi đấu chính xác và tránh những sai sót kỹ thuật không đáng có.

Đầu tiên, bạn phải hiểu rõ cách di chuyển của từng quân cờ.

Sau đó, bạn cần làm quen với các quy tắc đặc biệt, nơi những nguyên tắc cơ bản có thể thay đổi. Khi đó, bạn sẽ biết cách linh hoạt áp dụng chúng để xây dựng chiến thuật phù hợp.

Phong cấp quân Tốt: Khi quân Tốt di chuyển đến hàng cuối cùng của bàn cờ đối phương, nó có thể được phong cấp thành bất kỳ quân cờ nào. Thường thì quân Tốt được thăng cấp thành quân Hậu, và chỉ quân Tốt mới có khả năng thăng cấp như vậy.

Bắt Tốt qua đường: Khi quân Tốt đối phương di chuyển hai ô trong lượt đi đầu tiên và dừng lại cạnh quân Tốt của bạn, bạn có thể bắt quân Tốt đó dù không ở đường chéo. Tuy nhiên, bắt Tốt qua đường chỉ có thể thực hiện ngay sau khi quân Tốt đối phương đi nước đầu tiên; nếu để qua lượt sau, cơ hội này sẽ không còn.

Nhập thành: Nhập thành là cách đưa quân Vua của bạn đến một vị trí an toàn, đồng thời giúp quân Xe thoát khỏi góc bàn và tham gia vào trận đấu. Để thực hiện nhập thành, cần tuân thủ các điều kiện sau: Thứ nhất, đây phải là lượt đi đầu tiên của quân Vua. Thứ hai, quân Xe cũng phải di chuyển lần đầu tiên. Thứ ba, không có quân nào chắn giữa quân Vua và quân Xe. Thứ tư, quân Vua không được chiếu và phải tránh đường chiếu của đối phương.

Khi tất cả các điều kiện cần thiết đã được đáp ứng, bạn có thể thực hiện nước Nhập thành. Quân Vua di chuyển hai ô về một phía theo phương ngang của bàn cờ, trong khi quân Xe ở góc di chuyển ra ngoài theo hướng của Vua, đứng cạnh Vua nhưng ở phía đối diện.

Những quy tắc đặc biệt trong cờ vua này có thể tạo ra những biến chuyển quan trọng trong ván cờ. Chính vì vậy, việc nắm vững và luyện tập các quy tắc này là điều cần thiết để nâng cao kỹ năng chơi cờ của bạn.

Một số cách chơi cờ vua nhanh thắng

Trong cờ vua, thắng nhanh là điều hiếm khi xảy ra vì kết quả của ván cờ phụ thuộc vào kỹ năng của cả hai người chơi. Tuy nhiên, vẫn có một số khai cuộc có thể dẫn đến chiến thắng sớm.

1. Fool’s Mate

Kết thúc ván cờ sau 2 nước đi của phe Đen

2. Scholar’s Mate

Kết thúc ván cờ sau 4 nước đi của phe Trắng

3. Chơi 4 nước hết cờ

Để chiến thắng nhanh chóng chỉ trong 4 nước cờ, bạn cần hiểu rõ các nguyên lý khai cuộc. Dưới đây là một ‘bẫy khai cuộc’ phổ biến mà nhiều kỳ thủ sử dụng để giành chiến thắng trong 4 nước của quân Trắng:

• E4: Mở ván cờ bằng khai cuộc thoáng, giúp chiếm lĩnh trung tâm và mở đường phát triển cho các quân cờ. 
• C4: Di chuyển quân Tốt đến C4 để tấn công vào điểm F7 của quân Đen. 
• QH5 hoặc QF3: Đưa quân Hậu đến H5 hoặc F3 để gây áp lực. 
• QxF7: Nếu quân Đen không phòng thủ, Trắng sẽ thực hiện chiếu hết và giành chiến thắng.

4. Chơi 7 nước hết cờ

Chiến thuật chơi cờ vua để giành chiến thắng nhanh trong 7 nước không phải là điều dễ dàng. Việc bạn có thể áp dụng chiến thuật này hay không phụ thuộc vào cách di chuyển quân của đối phương và tình hình cụ thể của ván cờ. Tuy nhiên, hãy ghi nhớ 7 bước phát triển quân dưới đây để áp dụng khi gặp điều kiện thuận lợi (bạn là quân Đen)

Phe Trắng bị ép buộc phải hy sinh Hậu để bảo vệ Vua, nhằm tránh một thất bại nhanh chóng. Quan sát thế cờ hiện tại, có thể thấy Trắng đang gặp bất lợi rõ rệt khi mất đi một Mã mạnh mẽ, trong khi Tượng ở ô D8 phải đối mặt với tình huống buộc phải lùi về để trấn thủ.

Lời kết 

Trên đây là những thông tin và cách chơi cơ bản của bộ môn cờ vua, giúp bạn hiểu rõ hơn về các quy tắc cũng như chiến thuật để nâng cao kỹ năng chơi cờ. Ghé web/app Fahasa và các hệ thống nhà sách Fahasa trên toàn quốc để sở hữu ngay bộ cờ vua chuẩn, chất lượng, phù hợp để luyện tập và thi đấu.